Аан дойду yрдyнэн сайдыылаах металлургия эйгэтэ «сыыппара», «автоматика» «науканан салайтарар новация» арыаллардаах сайдар. Ону учуоттаан, инники иhэр технологияны туhаныы кyyскэ барар.
«Де Бирстэртэн» хаалбакка
Байытыы утумнарыгар, эргэни-урбаны уларытыы-тэлэритии yлэлэрин ыыталлар, сонун, тыыппалаах технологиялары киллэрэллэр. «АЛРОСА» хампаанньа сyрyн производствотын аныгылыы технологиянан хааччыйыыта – олох ирдэбилэ. «Якутнипроалмаас» институт, хампаанньа, инновациялары уонна технологическай ньымалары сайыннарыытын барылын бэлэмнээн турар. Инновациялары, аныгы технология кэрэ-бэлиэ уларытыыларын алмааhы байытыыга киллэриигэ ылсыhан туран дьарыктаналлар.
Аан дойду металлургиятын сайдыытын чэрчитинэн, аныгы ньымалар, сyрyн производство салаатын кэмчилээhин уонна бородууксуйаны таhаарааhын улаатааhыныгар сабыдыаллыахтаахтар.
Yhyс баабырыка уонна билим «дьиктилэрэ»
Кэнники сылларга Мииринэй хайаны байытар кэмбинээтэ Арассыыйа «Буревестник» научнай-чинчийэр холобоhугун кытары ыкса yлэлиир. Алмааhы байытар баабырыкаларга алмаас кыырпахтарын сыанан сыhыарар сэппэрээтэрдэр оннуларыгар, аныгы кэм тэриэбэтин киллэрэр сорук турбута ыраатта. Алмааhы байытар баабырыкаларга анаан, эрэнгиэн-люминесцентнэй уонна сыанан алмаастары сыhыарар сэппэрээтэрдэр оннуларыгар, люминоформнай экраннардаах эрэнгиэн-графическэй сэппэрээтэрдэри айдылар. Кыахтаах тэриэбэлэр 3№-дээх баабырыка утумугар тургутууну ааспыттара. МХБК, баабырыка салалталара уонна инженердэр бу билим мындырын уонна табыгаhын yрдyктyк сыаналаатылар. Бу уруккулартан быдан кыахтаах сэппэрээтэрдэр алмааhы хойуутук хаалларыыга, кэрэхсэбиллээх тyмyктээх буолаллара кyyтyллэр.
Кэлэр сылларга модификациялаах сэппэрээтэрдэр yлэ таhаарыылаах буоларыгар дьоhуннаах кылааты киллэриэхтэрэ. Сэппэрээтэрдэр yлэлэрэ таhаарыылаах буоларыгар дьоhуннаах кылааты, «Буревестник» научнай холбоhук(Москуба к) эдэр учуонайа Иван Жогин киллэрдэ. Кини инновационнай ньымата «АЛРОСАнан сыаналанан, эдэр учуонай И.Жогин 300 тыhыынча солк. бириэмийэ ылла.
Тохтобул кэмигэр тосту уларытыы
Yhyс баабырыка атырдьах ыйыгар биир ыйга тиийэ тохтобулга барара былааннанар. Маннык тохтобул буолара – тулхадыйбат бэрээдэк. Тохтобуллар эрэ кэмнэригэр тиэхиньикэ-тэриэбэ дьаныардаахтык уларытыллааччы. Бу кэм устата баабырыка технологическай ситимин маарыннаспат уруудалардаах, «МИР», «Интер» шахталар, «Водораздельные галечники» таастарын байытарга бэлэм гыннылар. Сыллата урууда киирэр утумнара уларытыыны баралларыгар хас да бэдэрээччити – «АТМ», «РССУ», «Алмазавтоматика» тэрилтэлэрин yлэлэтэллэр. Ааспыт тохотобуллар кэмнэригэр туох ситиhиллибитин ааттыым. Икки сыл аннараа, улахан тохтобул кэмигэр, урууданы мэлитэр тэриэбэ уларытыллыбыта. Тааhы yлтyрyтyyгэ бастакы тyhyмэх кыахтара улаатыннарыллыбыта. Хас биирдии миэлинсэ приводыгар биэнтил-индуктор двигателлэммитэ. Миэлинсэ футировката тимир оннугар эрэhиинэ буолбута. Таастары yлтyрyтэр миэлинсэ оннугар скруббер-бутара туhаныллар.
Икки «щековой» дробилкалартан биирдэрэ «валково-зубчатай пресскэ» уларытыллыбыта. Билигин, уонча сыл аннаара диэки, хайдах yлэлээбиттэрин аныгыны кытары холоотоххо, нууччалаатахха – «небо и земля». Алмааhы ылгааhын букатын тубуста. Илдьи сынньыллыбыт таас концентратыгар, сарылы тыктарар эрэнгиэн-люминесцент тэриэбэ, ылгыыр кээмэйэ улаатта. Бу икки тимир тэриэбэ чааска 150 туонна урууданы эргитэллэр. Грохоттар, классификатордар уонна флотатор-массыыналар уларытыллыбыттара. Уопсайынан, yлэ хаамыытыгар, утумнарга-ситимнэргэ, барыта уларытыллар-тэлэритиллэр.
Урууданы бэлэмниир уонна байытыы сыахтарын технологическай ситимнэрин кyyhyрдyy тyмyгэр табаарынай бородууксуйаны ылыы уонна хааччыстыба лаппа тупсуохтаахтар. Алмаас алдьаныытын-кээрэниитин бопсорго анаан-минээн, наука уонна тиэхиньикэ кэнники ньымалара туттуллаллар. Былаан быhыытынан, сир анныттан хостонор алмааhы байытыы кээмэйэ, 2020 сылга, 90 бырыhыан буолуохтаах. Кэлэр кыhын, баабырыка туох баар учаастактара, утумнара быдан кыахтаахтык уонна сааххала суох yлэлиэхтэрэ диэн эрэнэллэр.
Мииринэй хайаны-байытар кэмбинээтэ байытыы утумун сирдэтэргэ аналлаах улахан экраны диспиэччэрискэйгэ туруорбута. Туох баар утумнар тэриэбэлэрэ уларытыллыбыттарын таhынан, производство хаамыытын кэтиир диспиэччэрискэй – эмиэ сайдыы биир дьоhуннаах холобура. Диспиэччэрискэйтэн кемпyyтэринэн ханнык утум хайдах yлэлиирэ, туох, ханна «харбыта», уу, уот-кyyс туруга эндэппэккэ биллэр. «Кyyгэн»(«Пеннай») сэппэрээтэрдэригэр «сыыппара» технологията киллэриллэн турар. Флотация тэриэбэтин, грохоттары тупсардылар. Хвостохранилище учаастагар – импортнай носуостар туhаныллар буоллулар. Аны билигин пульпаны таhаарар утуму тилэри уларытар сорук турар. Былырыын бу дьыала сиппэтэх.
Барытын сааhылаан тириэртэххэ, 3-дээх баабырыка урууданы мэлийэр тэриэбэтиттэн эрэнгиэн-люминесцент байытар учаастактарга тиийэ, кэлимсэ уларытыыны барда. Бу сyрyн производство туох баар тэхиньиичэскэй утумнара тэриэбэлэрэ уларытыыны баран, далааhыннаахтык yлэлиир кыахтаннылар.
- Станислав Алексев.
- Мииринэй куорат.
- Слава Степанов «Gelio» тyhэриилэрэ.
