Саха сирин Ил Дархана Егор Борисов көмөлөһөөччүтүн кытары Евгений Шигаповтыын, олунньу 17 күнүгэр “Аэрофлот” сөмөлүөтүгэр айдаан тардыбыттарын, ол түмүгэр Шигаповы сөмөлүөттэн устубуттарын туһунан сураҕы аан бастаан олунньу 18 күнүгэр “Кремлевский рейтинг” телеграм-канал таһаарда.
Онно этиллэринэн, Егор Борисов көмөлөһөөччүтүн кытары киэптээбит, сөмөлүөт экипаһын үөхпүт, барыларын уураттарыах буолбут, араас тойон нүөмэрин төлөппүөнүгэр баарын көрдөрбүт, киэҥ сибээһинэн уордайбыт.
Сонно тута дойду бөдөҥ агентстволара РИА, Коммерсант, Интерфакс , 1 канал, онтон да атыттар күргүөмүнэн Саха сирин салайааччытын үрдүгэр түһэн куолаан бардылар — “Аэрофлот” эмсэҕэлээччи оруолун ылла. Сахалар айахпытын атан эрэ хааллыбыт.
Биһиги дьоммут 19-ка эбиэт кэннэ эрэ официальнай пресс-релиз суруйан таһаардылар. Онно этиллэринэн, “Аэрофлот” стюардессата посадочнай талон көрдөөбүтүттэн айдаан саҕаламмыт. Егор уонна Прасковья Борисовтарга, көмөлөһөөччү Шигаповка регистрацияҕа посадочнай талон биэрэллэрин умнубуттар, кэлин кэлэн бырастыы гынан баран туттарбыттар. Ол икки ардыгар стюардесса айдаан тардыбыт, урут да Саха сирин пассажирдарыгар “Аэрофлот” соччото суох сыһыаннааҕынан биллэр диэн пресс-релизкэ этиллибит. Ил Дархан правительство аппараатыгар сөмөлүөккэ тахсыбыт айдааны сокуон хараҕынан көрөн быһаарсалларыгар, наада буоллаҕына суукка биэрэллэригэр сорудахтаабыт.
Ити кэнниттэн федеральнай сайтар кэтэһэн олорбуттуу, Ил Дархан көмөлөһөөччүтэ посадочнай талоннары ылбытын туһунан, Шигапов стюардессаҕа маатырылаабытын, экипаж кабинатыгар киирэн айдаарбытын туһунан “сырдаттылар”.
Араас эмоцияны быраҕан туран бу айдааны көрдөххө хайдаҕый?
Егор Борисов “дебоширдаабыт” диэҥҥэ, бэл Ил Дарханы утарар да дьон итэҕэйбэттэр. Борисов былааска күн бээһээ тахсыбыт киһи буолбатах – дастабырыанньанан, сибээһинэн далбаатанар “киртэн тахсыбыт кинээс” буолбатах. Арай ычата кыра киһи уһуктаат тойон буолбутун биллэҕинэ уолугунан тыыныан сөп.
Иккиһинэн, Борисов публичнай киһи буоларын быһыытынан, хас хамсаныыта барыта кэтэнэ-манана сылдьарын бэккэ өйдүүр, билэр, онон хайдах да оруо маһы ортотунан барчалыыр кыаҕа суох.
Аны, “Аэрофлот” стюардессата куруубайдаабыт диэҥҥэ тохтуоҕуҥ.
Сөмөлүөтүнэн көтөн-көтөн кэллэхпит. Ол тухары пассажирдары дьүһүнүнэн көрөн стюардессалар (!!!) хаһан да үөхпүттэрэ суох. Үлэлиир спецификалара атын, тоҥ куолаһынан саҥарыахтарын сөп, ол гынан баран хаһан даҕаны киһини аһаҕастык үөхпэттэр. Буолаары буолан бизнес-кылаас пассажирдарыгар. Ол аата, бу стюардесса куруубайдаабыт буоллаҕына – кинини эрдэттэн “оннук” гынарыгар дьаһайбыттар?
Бизнес-кылааска ВИП-персоналар көтүөхтээхтэрэ эрдэттэн бортпроводниктарга, экипажка биллэриллэр. ВИП-залтан анал үлэһиттэр бортка диэри атаараллар. Ол видеоҕа эмиэ көстөр. Посадочнайа суох киһини ВИП-залтан арыаллыа этилэр дуу?
Сорохтор этэллэринэн, айдаан Ил Дархан көмөлөһөөччүтэ Евгений Шигапов эконом-кылаастан бизнес-кылааска көһө сатаабытыттан тахсыбыт: “Стюардесса онно көһөрөргө эбии харчы көрдөөбүт”. Кистэл буолбатах, сорох сөмөлүөттэргэ стюардессалар оннук гынан эбии харчы оҥостоллор.
“Аэрофлот” стюардессатын көмүскээн айдааны таһаарда дииллэр. Оччотугар ыйытыы: хас бөдөҥ хампаанньа боростуой үлэһитин көмүскээн ити айылаах СМИ сэриитин тардыбытын билэҕит? СМИ сэриитин тэрийэргэ мөлүйүөнүнэн суумма ирдэнэр, буолаары буолан федеральнай улахан агентстволарга, телеканалларга тахсарга. Ол кэриэтин буруйдааҕы тыаһа-сыма суох ууратар быдан барыстаах буолбатах этэ дуо? Хас биирдии кыра-хара үлэһитин аайы СМИ сэриитин тэрийдэҕинэ “Аэрофлот” ыал устун барбат дуо?
Итинник ыйытыы кэнниттэн, Ил Дархан көмөлөһөөччүтүгэр Евгений Шигаповка тиийиэххэ. Туох киһиний, хантан хааннааҕый, кимтэн кииннээҕий, хаһааҥҥыттан үлэлиирий? “Телохранитель, сытар ынаҕы туруорбат, күөх оту тосту үктээбэт, Мохсоҕоллоох уола, соторутааҕыта киирбитэ”, — диэн уруһуйдаатылар.
Телохранитель… быччыҥ быһа сиэбит киһитэ өйө-санаата, интеллегэ, култуурата төһө таһымнааҕа сэрэйиллэр. Ол гынан баран, официальнай биографиятынан, бу «телохранительбит» икки тылынан -английскайдыы, французстуу босхо кэпсэтэр эбит.
“Күөх оту тосту үктээбэт” Шигапов эмискэ туох туора муостааҕа иһигэр киирэн стюардессаҕа маатырылаата, посадочнайын тоҕо тута көрдөрбөтө (видеоҕа сиэбигэр укта турара көстөр) эбиитин экипаж кабинатыгар киирэн айдаарда? Ил Дархан посадочнайы ирдэһэр-көрдөһөр эбээһинэһэ суох, онуоха анал хамнастаах дьон баар. Бу түбэлтэҕэ – Шигапов оннук дуоһунаска сылдьыбыт. Туох санааттан дуу, туох манньаттан дуу, бу Шигапов стюардессалыын куомуннаһан айдааны тартылар? Баччааҥҥа диэри айдаана суох Ил Дархан айаннаан кэллэҕэ. Нэдиэлэҕэ иккитэ-үстэ ити айылаах ыраах сиргэ кырынар.
Онон сылыктаатахха, айдаан мээнэҕэ тахсыбатах. Мээнэҕэ СМИ сэриигэ турумматах.
Оччотугар төрүөтэ туохханый?
2016 сыллахха “Аартык.ру” муус устарга “Захват воздушного пространства Якутии. Пробный выстрел” (http://old.aartyk.ru/obshestvo/item/7585-zahvat-vozdushnogo-prostranstva-yakutii-probnyy-vystrel) диэн ыстатыйа таһааран турар. “Аэрофлот” регионнар авиакомпанияларыттан саҕалаан “Трансаэро” курдук улахан хампаанньаны ыйыстыбытын бары көрө-билэ сылдьабыт. Дальнай Востокка “Аврора” диэн самалык тэрилтэтинэн (“Аэрофлот” 51% акция хаһаайына, 49% Сахалин уобалаһын правительствота бас билэр) кимэн киирэн регинальнай авиакомпаниялары былдьаталаата.
2016 сыллаахха “Авиабилетная аномалия” диэн документальнай киинэ федеральнай каналга көрдөрүллэн турар. Ол киинэ — «ИрАэро», «Ангара» и «Ленсиб» САО (Бодойбо аэропорда), саха авиакомпанияларын — «Полярные авиалинии», «Якутия» уонна федеральнай казеннай тэрилтэ «Аэропорты Севера» утары ис хоһоонноох этэ. Киинэ сакаасчыта — “Аэрофлот” диэн бары экспертэр түмүк оҥорон турардаахтар. Ити киинэни дьүүллэһэр кэпсэтиигэ Саха сирин правительствотын аатыттан Павел Маринычев 1 каналга баран кыттыбыта. Инньэ гынан, бэрт сытыы кэпсэтиигэ олох дьоһуннаахтык кыттан үөрдүбүтэ.
Авиакомпаниялар, ис дьиҥэр туох да хамсаабат баайдара-дуоллара суох: бас билэр портара суох, сөмөлүөттэрэ барыта лизиҥҥэ сылдьар. Кинилэр саамай былдьаһар былдьаһыктара – маршруттар. 90-с сылларга авиакомпания ахсаана ыһар кумах курдук элбэх этэ. Оннооҕор Саха сиригэр уонтан тахса авиакомпания баара. Онтон кэлин хампаанньалар холбоһон, силлиһэн барбыттара. Дальнай Востокка икки улахан авиакомпания хаалбыта — “Дальавиа” уонна “Владивостокавиа”. Олору кэлин “Аэрофлот” атыылаһан ылбыта. Авиакомпаниялары бэйэлэрин ыһан кэбиһэн баран маршруттарын эрэ хаалларбыта.
Сол курдук “Аэрофлот” эмиэ биһиги республикабытыгар кимэн киирэр. Биллэн турар, олохтоох авиакомпаниябыт “Якутия” килиэбин аҥаарын былдьатар. “Аэрофлот” топпот, барытын ылыан баҕарар. Ол иһин ити ыаллыы регионнарбыт авиакомпанияларын эмиэ былдьаары 1 каналга киинэ сакаастыыр буоллаҕа.
Арктикаҕа дьоҕус авиация сайдарыгар 2025 сылга диэри 9-тан тахса млрд солкуобай көрүллүөхтээх. Барыта Арктика уонна Дальнай Восток сайдарыгар 2013-2025 сс. 500-чэкэ миллиард көрүллээри турар. Ким ымсыырыа суоҕай? Дьэ, ол иһин тоҥолохтоһуу кытаанаҕа.
Егор Борисов, биллэн турар, “Якутия” авиакомпаниятын көмүскүүр, бюджеттан үп көрдөрөр, дотациялыыр. Оннук гымматаҕына тутан сииллэр. Оттон олохтоох авиакомпанияҕа — олохтоох дьон үлэлиир. Ол пилоттарыҥ буоллун, техниктарын буоллуҥ – саха уолаттара сылдьаллар. Кинилэри атын авиакомпанияларга үлэлэтиэхтэрэ дуо? Онон, биир өттүнэн, “Якутия” авиакомпания саха омугун техническэй идэлэргэ сыстар кыһата, оскуолата буолан турар. Хайдах барытын туран биэрэн иһиэхпитий, көмүскэннэхпитинэ, кыратык ытырсан биэрдэххэ сатанар.
Ити биир төрүөт – “Аэрофлот” стюардессата уонна Дархан көмөлөһөөччүтүн ибили кумахтаспыттарын түмүгэр Саха сирин салайааччытын аатын ыыта сатаатылар.
Иккис төрүөт – “Дагестан-2” сценарийын Саха сиригэр киллэрии.
Саха элитэтэ дэнэр дьон үрүө-тараа сылдьалларын ааһан, бэйэ-бэйэлэрин хобулаһан, уксан, сэтэрэһэн тахсаллар. Наар кинилэр баппат айдааннара. Биир да салайаачыны бэркин диэн билиммиттэрэ суох. Ойон тура-тура тиниктэһии, төттөрүтүн оҥоруу.
Бу күннэргэ биир федеральнай сайт “Саха сиригэр Дагестаҥҥа курдук коррупция хончоҥнос” диэн дакылааттаата. Национальнай элитэ бары коррупционердар, сахалар былааһы уйбаттар, сииллэр-аһыыллар, уораллар… Муниципальнай баһылыктартан саҕалаан үөһэ тиийэ. Бэйэлэрин салайынар кыахтара суох.
Нэһилиэк, улуус баһылыктарын баччаны сиэбит-аһаабыт диэн тутаттаан хачыгыратан эрэр кэмнэригэр ити ыстатыйа “түмүк” оҥорор. Билэҕит дуо, аныгы сокуонунан баһылык буруйданан сууттанар түгэнигэр кини ОҔОТО, СИЭНЭ – ситэриилээх былаас систиэмэтигэр үлэлиир бырааба букатыннаахтык быһылларын? Бу тымныы дойдуга хорҕойон олорор, атааннаах-мөҥүөннээх кыра омук 90 бырыһыана муниципальнай, государственнай былаас систиэмэтигэр уонна бюджеттэн астанан-таҥастанан олорор. Ынырык буолбатах дуо, киһи оҥорбут буруйугар сиэнигэр диэри накаастанара?! Халыҥ омук ханна баҕарар үлэ булуо, барыа-кэлиэ, оттон саха ханна барыай? Нэһилиэк дьаһалтатыгар муоста сууйарыгар да оҕобун, сиэммин ылбат буоллахтарына?! Ситигирдик кыра омугу сиир иэдээннээх сокуон ылыллан турар. Ити сокуону сотору Ил Түмэҥҥэ региональнай сокуон быһыытынан ылыннарыахтара.
“Дагестан-2” сценарийа Саха республикатыгар киирэр буоллаҕына, “коррупционер”- сахалар былаастан тэйитиллиэхтэрэ. Буолаары буолан, үөһэ суруйбуппут курдук, Арктика уонна Дальнай Восток сайдарыгар триллионунан суума кэлээри турдаҕына аҕыйах нуулга “мунар” дьону чугаһатыахтара суоҕа. Баһылыктары тутаттааһын – көрдөрүүлээх таһыйыыга тэҥнээх. Итини көрө-көрө баһылыкка дураһыйар саха ахсаана лаппа намтыа. Бэл, быыбардарга муниципальнай тэриллии депутатыгар кандидат тиийбэт. Ол оннугар кэлии дьон улуус, нэһилиэк баһылыктара буоллулар. Быыбардарын хампаанньатын Москваттан тиийэ үбүлээтилэр. Билигин Ил Түмэҥҥэ тоҕо анньан киирэ сатыахтара.
Дьэ, онон “Ил Дархаммыт, олохтоох былааспыт ону гыммата, маны гыммата” диэн атаахтаан, куттаан оонньобуппут аны тохтоон барыаҕа. Арааһа кэлэр былаас дьоно миитиннэтэн чобуорхаппаттара буолуо ээ, уоспутун быһа эрийээ инилэр. Онооҥҥо диэри төттөрү төлкөлөнөн кытаатан ыыстаһан, этиһэн, сэтэрэһэн хаалыҥ.
Источник: Aartyk.ru