Атырдьах ыйыгар, «АЛРОСА» алмаас байытар баабырыкалара, былааннаах тохтобулга барар идэлээхтэр. Ол эбэтэр, кyhyн – туох баар элэйбит-«сынтарыйбыт» тэриэбэ уларытыллар эппиэттээх кэмэ.
Туох баар байытыы, хвостохранилище утумнара кичэйэн бэрэбиэркэлэнэллэр.
Уопсайынан, Мииринэй хайаны байытар кэмбинээтигэр, субу кэлээри турар кыстыкка, эрдэттэн бэлэмнэнэр идэлээхтэр.
«Водораздельные галечники» учаастагар «КСА-150» промприбордары yлэлэтэллэр.
Быйыл эмиэ, икки «КСА-150» туох да тигинэччи yлэлии тураллар.
ХБК «МИР» уонна «Интер» туруупкаларыгар, Иирэлээх полигонугар алмаас хостуур.
2017 сыл, кулун тутар ый ортотугар буолбут МХБК хаhаайыстыбаннай актыыбыгар, «МИР» гидрологическай боппуруоhа(«Ороhуоллаах уу кимиитэ») дьэ сатаныах буолан эрэрэ бэлиэтэммитэ.
«МИР» уруудалаах туруупката тайаан сытар сиригэр, сир аннын уулара сол да тахсыталыы сыталлар. Уруккуттан, кырдьык, арыый ама буолла.
Ороhуоллаах уу бэрт эрэйинэн боhойуллар.
Сир аннын уута(«водоносный горизонт»)дохсуна, куттала бэрт эбит.
«МИР» карьер уута, уруккаттан да, букатын кыайтарбат. Ону, эдэр инженердэргэ куруук саната сылдьар наада эбит.
Карьер урут да хойут да уунан туолан, онно yлэлии сылдьар дьону сыыдамнык куоттартыыра.
Уон то5ус сыл аннараа(1998 сыл) «МИР» карьерга, уу болуоктары yрэйтэлээн ыксал буолбуттаах. Экскаваторы, бурстаногы тимирдибитэ.
Кыhын тымныы оройугар, сайын yкэр куйааска, сероводород сыта ордук кyyскэ кэлэр.
Карьертан тахсар сероводородтаах уу ситинник дьаабы сыты таhаарар.
«МИР» карьер тyгэ5иттэн тахсар, чааска 1.200 куубу тыгыалатар сероводородтаах сyyрyгy, араастаан бары тохтото сатаабыттара.
Уонча сыл тухары, сyyhyнэн тыhыынчанан туонна буор, эпиилкэ, кумах тиэйэн, кутаттаан, араастаан бyелээбиттэрэ.
«Фильтрдиир экран» диэн, хас да хос дьапталаммыт томтойууну куппуттара. Онно, хаста да сылдьыталаан турабын.
Уу, дьон эрэйин, начаас суох гыммыта.
Шахтаны тутааччылар, утуйалларын да умнан туран yлэлээбиттэрэ.
Итинэн да сиэттэрэн, « тампонаж» диэн ааттыыр yлэлэрэ, олус да уустук дии санаабытым.
Элбэх ороскуоттаах дьыала.
Айыл5а кyyhyн кытары киирсиhии туhата суох буолан тахсар эбит.
Шахта куттала суох буолуутугар, аныгы, инновационнай ньыма наада.
Суhаллык, алдьархай тахса илигинэ.
«МИР» бырайыактаах кэрдиискэ – 1 млн. туонна урууданы хостуур турукка киирбитэ иккис сыла. Мантан салгыы, сир анныгар хайдах киирэри сол да чуолкайдык тобула иликтэр.
Метегеро-ичерскай уулаах кирбии, былыр, учуонайдарынан ситэ чинчийиллибэтэх.
Сир аннын кyрyлгэнин хайдах уодьуганныыры тобулбатах, кэккэ учуонайдарга, туох иhин yрдyк хамнас, бириэмийэ биэрэ олорбуттарын бэркиhиибин.
Дуоннаах ситиhиллибэтэх! Ыллыбыт да алмаас баhан ылыахпыт диэбиттэрэ атын «кyтyр буолан хаалбыт».
Уу тохтоло суох тахсыыта туох баар yлэни атахтыыр.
Сир аннын да yрдyн да эбийиэктэригэр суоhуур.
Ууну уодьуганныыр тирэх(главный водоотлив) хас да сыл алдьана-алдьана yлэлээтэ.
2017 сыл туругунан да, бэрт эрэйинэн yлэлии олорор. Аатырбыт ньиэмэс носуостара бэл кыамматтар. Быйыл, биир ньиэмэс носуоhун РССУга уларыттылар.
Ороhуоллаах уу, тимири таах «даамын ылар» эбит.
Быыстала суох алла турар кyрyлгэннэри боhойорго аналлаах биэс носуос баар.
Хас биирдии тэриэбэ, чааска, 179 кууп уу кимиитин тохтотоллор.
Ити тэриэбэлэр, биир чааска 1.200 кууб уу халыйыытын боhойууга, нуорма уонна тиэхиньикэ ирдэбилинэн барсаллар диэн буолбута.
Аны, урут хаhыллыбыт скважиналары, ууну халыппат гыналларыгар yлэ барар. Эмиэ эрэй.
Шахта ойо хаhыыларын(«Выработки забоя») тутатына сиэмэнтэнэн кытаатыннарбатахха, сир анныгар сууллуу, алдьархай тахсара саарбахтаммат.
Оттон шахта ураты кутталын, эрэйин туhунан эттим ини эппэтим ини.
2012 сыллаахха, «МИР» рудник yлэтэ букатыннахтык тохтотуллар буолла диэн сурах-садьык баар буола сылдьыбыта.
2017 сыл ортото буолла. Yлэ син-биир бара турар.
«МИР» yлэтин Ростехнадзор урут да хойут да, кылгас кэмнэргэ тохтотолооччу.
Холобур, уу эрэ кимиитин кэмигэр буолбакка, метан тунуйуутун бырыhыана yрдyyр тyгэнигэр, салгылатыы утума харгыстыыр балаhыанньатыгар.
2012 сыллаахха, ороhуоллаах уу дьайыыта лаппа улааппытын быhааран, yлэhиттэри шахта yрдyгэр таhаарбыттара. Ону, ким эрэ, руднигы субу сабан эрэллэр диэн айахтаппыта. Оттон, туох да сурах-садьык тилийэ барбытын иhин, «МИР» рудник, син-биир yлэлии олорор. Yлэ, аны, аллараа сытар кирбиилэргэ ыытыллар буолла. -380, -410 кирбиилэр. Кутталлаах кирбиилэргэ, yлэ тохтуу-тохтуу барар. Ууну боhойор кирбии(дренажный горизонт) салгыы yлэлии турар. Бу кирбии, 4 сыл аннараа, ситэн-хотон бэлэм буолбута. Оттон, урут этиллибитинэн, «МИР» биир сылга 750 тыhыынча туонна урууданы тосхотуохтаах этэ. Уу кимиитэ улаханынан сибээстээн, усулуобуйа ыараабытынан, былаан, 550 тыhыынча таhымыгар диэри тyспyтэ. Онон, бэркэ, эрэйдэнэн, 2016 сылтан, бырайыактаах таhымнарыгар, 1 млн. туонна урууда тула yлэлии-хамсыы олороллор.
«Интернациональнай» руднигы эмиэ ахтан аhарар булгуччулаах.
Бу рудник, yлэлэрин сyнньэ, бэhис, алтыс, ахсыс кирбиилэргэ барар. «Интер», аны 20-чэ сыл холкутук yлэлиэ дуо диэн саарбахтааhын син-биир баар. Уруудатын эттигэ кырата бэрт. Бэрт дуона суох уруудалаах «тымыр». 8-с, 9-с, 10-с кирбиилэргэ метана, ниэбэ суоhуура бэрт буолан, геологтар да МСШСТлар (Шахтаны тутааччылар) да сэрэхтээхтик yлэлииллэр. Санаттахха, «Интергэ», сыл ахсын 500 тыhыынча туонна урууда хостонор. 1999 сылтан ыла, рудник тохтотуллубакка yлэлии олордо. Бyгyн, «Интерга» 678 киhи шахтатыгар уонна yрдyгэр баар эбийиэктэргэ yлэлиир. «Интерга» сырыынньа тyhyyнy(«спиральный съезд») yyттээhин ыытыллан бyтэн турар. Дьон сылдьарыгар табыгастаах гынарга, yлэ, салгыы ыытыллар.
Урууда эттигэ барар сирин чинчийии, сири хаhыыны, скважиналары yyттээhини хайдах ыытары МГРЭ быhааран турар. Мииринэй ХБК – бу шахта уонна бириискэлэрэ эрэ буолбатах. Бу – алмаас байытыытын курдук уустук тиhик. Алмааhы байытар yhyс баабырка yрдyнэн 314 киhи yлэлиир. Бу – Мииринэй ХБК, сyрyн производство ситимигэр инники иhэр кэллэктиибэ. Кyн бyгyн, баабырыка, шахта улахан таастардаах уруудатын дьаhайар.
Yhyс баабырыка, бырайыактаах таhым сиэринэн, 2017 сылга, 2 млн. 300 тыhыынча туонна урууданы байытар былааннаах. Бyттyyн уонна табаарынай бородууксуйа чааhыгар, тyмyк быйыл да ама буолара кyyтyллэр. Кyhyн, баабырыка тэриэбэтэ, булгуччу уларытыллар диэн хатылаан этэбин. Бастатан туран, баабрыка урууда киирэр бункерыттан, сyрyн утумнарыттан, миэлинсэлэр уонна байытыы, доводка учаастактарыгар тиийэ бэрэбиэркэлэнэллэр.
Эргэрбит, дьэбиннирбит, ууну кыайан туппат тимир, баабырыка бары утумнарыттан таhаарыллар.
Баабырыка уота-кyyhэ, биллэрдик тупсан турар. Кыахтаах подстанция туруорбуттара.
Алмаас байытыыта элбэх уоту ороскуоттуурун учуоттаан, «АЛРОСА», урукку кэмнэри кытары холоотоххо, элбэх yбy анаабыта.
Бу кyннэргэ, «АЛРОСА» капитальнай тутууга управлениета бары эбийиэктэргэ утумнаахтык yлэлии сылдьаллар.
Ити сытыы боппуруостары, соруктары ылан, ырытан-анааран сылыктаатахха, хайаны байытар кэмбинээт соруктара син-биир улахаттар, уустуктар эбит.
Станислав Алексеев, Мииринэй к.
Ааптар архыыбыттан уонна Слава Степанов-«Gelio» хаартыскалара.
