Мииринэйгэ уонна Ленскэйгэ орто хамнастара – Саха сиригэр саамай yрдyктэр
Мииринэй уонна Ленскэй тустарынан санатыах эрэ кэрэх: кып-кыhыл, биэстии тыhыынчалаах сабыс-сана харчы банкоматтан «суккулларын» саныы тyhэллэр. Мииринэй оройуонугар орто хамнас - 100 тыhыынча солк. тула сылдьар. Ити – 2/2, хотугу кээпписиэннээх удачнайдар, айхаллар суоттарыгар. Онон, табаарыстар, эhиги ылар 20-30 тыhыынча солк. хамнаскыт бу диэки оройуоннарга, саамай кыраларга киирсиhэр. Маннык кыра хамнастаах эдэр дьон алаhа дьиэ да тэринэллэригэр билигин ыарахан.
Yлэ-хамнас боппуруоhа
Мииринэй оройуонугар бакаансыйалар 70 бырыhыаннара оробуочай идэлээхтэргэ эрэ ананаллар. Идэтийиилээх эдэр горняктар, суоппардар, силиэсэрдэр, элиэктириктэр ирдэнэллэр. Проходчик буоларгар, биэс сылтан кырата суох ыстаастаах буолуохтааххын. «Удачнай» рудникка, маркшейдер (хамнас 100 тыh. солк), проходчик(80 тыh) идэлэрэ сотору-сотору тахсыталыыллар. Субу рудникка yлэлииргэ, «Хайа дэлби тэптэрээччитэ»(93 тыhыыынча), «Силиэсэр» (80 тыh.) бакаансыйаларын «материктан» кэлбит дьон былдьаhа-тарыhа ыла охсубуттара. Ниэп-гаас промышленноhа yлэни тиксэрээччи буола сатаабат, бэл харабылларын, пуобардарын, остуорастарын «материктан» илдьэ кэлэлллэр.
Олохтоох «АЛРОСА-Гаас» тэрилтэтигэр Мииринэйинэн, Айхалынан командировка усулуобуйатыгар сылдьар программист, гаас турбатын уурааччылар, бульдозеристар ирдэнэллэр(60-70 тыh. солк.) «Якутскэнерго» ЗЭСкэ 50-60 тыhыынчаттан хамнастаах yлэ – силиэсэр, наладчик, монтажник идэлэрэ баарыгар, саха ыччатыттан эмиэ ким да аанньа киирбэтэ. Автовышка машиниhа, электромонтер, хаабыл уонна сибээс электромонтера куруук ирдэнэллэр.
Алмаас сyрyн производствота: yлэ былдьаhык
Мииринэйгэ УКК баарын туhунан нууччалыы-сахалыы хас эмэ сыллар устата этэн-тыынан биэрээхтээбитим. Хата, онно, Киргизия, Бyрээтийэ дьонноро, ким хайа иннинэ кэлэн, куурустарга идэ ылыталаабыттара ыраатта. «МИРгэ», "Интернациональнай" рудниктарга, кинилэр тобус-толорулар. Билигин УКК куурустарыгар киирии былдьаhык. Холобур, Ньурба дуу, Анаабыр дуу ыччата куурустары барабын дуо диир тyгэнигэр, онтуката ботуччу сыаналаах буолар. УКК билигин атын улуустар дьоннорун yлэнэн хааччыйыыга олоччу мэктиэ биэрбэт.
Шахта идэтэ саамай былдьаhык
Шахтердар хамнастара - ыйга 130-170 тыhыынча (эрэсэрээтиттэн, КЛДКтан ол эбэтэр yлэтигэр киллэрэр кылаатыттан) буолбута ыраатта. Аны хас ый, кыбаартал ахсын, сыл тyмyгyнэн, металлург, шахтер кyннэригэр ботуччу бириэмийэлэр. Сыл тyмyгэр – бонус, ол эбэтэр икки ыйга ылбыт хамнаhа. Сылга 120 чааhы, нуорматтан элбэхтик yлэлээбит киhи уоппуската уhаан тахсар. Yчyгэй yлэлээх шахтердар эрэйдэрин бэртээхэй хамнас, хампаанньа тосхотор усулуобуйата толуйар.
2015 сыллаахха «АЛРОСА» хампаанньа «Yлэ аналлаах усулуобуйатын» тургутууну сааhылаан турар. 16 тыhыынча идэлэртэн 5 тыhыынчатыгар «3», ол эбэтэр «Ураты кутталлаах» диэн сыана быhылынна. Ити – шахта(«Быыл», «Метан», «Уу кимиитэ», сир анныгар yлэ куттала) уонна карьердар(«Быыл», «Вибрация») туhааннаах. Онон, yлэ усулубуйата ыарахана учуоттанан, дьон хамнастара эбиллэр, уоппускалара уhуур, yлэлэрин чааhа сарбыллар буолла.
«Yлэ аналлаах усулуобуйатын» тургутуу тyмyгэр, автобазалар, «Вольво», «Ман», «Скания» тиэхиньикэлэрин суоппардарын yлэтэ «Ураты кутталлаах» кэрдиискэ киирбэт буолла. Бу маннык тиэхиньикэ усулуобуйата, «дьигиhийиитэ»(«вибрацията») суох диэн сыаналаатылар.
«АЛРОСА» орто хамнаhа – 101 тыhыынча солк
Былаан чэрчитинэн, хаhаайыстыбаннай актыыпка бигэргэппиттэринэн, «АЛРОСА» орто хамнаhа 2017 сыл бyтyyтyгэр 110 тыhыынча буолар чинчилээх. Хамнас yрдээhинигэр инфляция тэтимэ булгуччу аахсыллар. Кэлин ылыныллыбыт Кэллэктиибинэй дуогабар чэрчитинэн, yлэhиттэргэ хамнас yрдэтиитигэр чопчу суоллар ыйыллыбыттара.
Хампаанньа бастакы вице-президенэ, толорооччу дириэктэр И.В.Соболев илии баттааhыннаах бирикээс ону кэрэhэлиир. Онно ыйыллыбытынан, 10-тан 15-кэ, 15-тэн 25-кэ тиийэ дьону салайар биригэдьиирдэр, хамнастарыгар эбии, ый аайы ботуччу бириэмийэ эбинэллэр.
Yрдyк хамнастаахтар «илин былдьаhыыларыттан»
2017 сыл бастакы кыбаарталын туругунан, саамай yрдyк хамнастаах тэрилтэлэр миэстэлэhиилэрэ:
Бастакы миэстэ. Баахта ньыматынан yлэлиир «Сургутнефтегаз» АХ yрдyк эрэсэрээттээх буровиктара, силиэсэрдэрэ, оператордара. Биир ыйга 175-180 тыhыынча солк. ылаллар.
Иккис миэстэ – «Газпром» баахтатын yyттyyр-чyyччэйэр ситимин yлэhиттэрэ – 150-180 тыhыынча солк.
Yhyс миэстэ – «АЛРОСА» шахталара. Биригэдьиирдэр, хамбаайын, ПДМ, скип утумун машинистара, ууну дьалбарытыы учаастагын yлэhиттэрэ, элиэктириктэр, силиэсэрдэр, геологтар. Хамнас - 130-170 тыhыынча солк.
4-с миэстэ – «АЛРОСА-Авиа» хампаанньа. Пилоттар, диспиэччэрдэр – 140 тыhыынча солк.
5-c миэстэ - «ИСТА» утумун хааччыйар «Транснефть» силиэсэрдэрэ, эпэрээтэрдэрэ. 100-130 тыhыынча солк.
6 миэстэ – «АЛРОСА» ХБКгар улахан уйуктаах омук самысыбааларын суоппардара. 80-130 тыhыынча солк.
7 миэстэ – «Роснефть»(Ленскэй, «Таас-Yрэхнефтегаздобыча»). 80 - 90 тыhыынча солк.
8 миэстэ – ЯТЭК. «Мирныйнефтегаз». 80-90 тыhыынча солк.
9 миэстэ – «АЛРОСА» самалык тэрилтэлэрэ: «Алмазтехмонтаж». «Алмазэнергомонтаж». МУАД. «Коммерал». Алмаас наардыыр сыах(ЦСА), «Алмаздортранс» ЛАТП автобазата. 70-90 тыhыынча солк.
10 миэстэ – «АЛРОСА». «Иирэлээх» бириискэтэ. Баабырыкалар.
Карьердарга боруоданы дэлби тэптэрээччилэр, маркшейдердар. УМТС(матырыйаалынан, уматыгынан хааччыйыы салаата). «Алмазавтоматика» трест. РССУ(Мииринэй ХБК). 70-90 тыhыынча солк.
Мииринэй уопуттаах педагогтарын хамнаhа - 200 тыhыынча солк.
Промышленноска сыhыана суох тэрилтэлэртэн лаппа yрдyк хамнаhы, былаас, суут-сокуон, нолуок эйгэтин, быраабы харыстыыр уорганнар, муниципалитеттар, олохтоох дьаhалталар, бааннар, ЫБМ(МЧС) yрдyкy кэрдиистэрин yлэhиттэрэ ылаллар. Холобурдаан эттэххэ, МЧС орто хамнастара 130-180 тыhыынча буолан турар. Бэлииссийэ хамнаhа yрдyк. Чыына суохтар 70 тыhыынчаны ылаллар, онтон хамнастара сыыйа yрдээн барар.
Учууталлар хамнастара yрдээбитэ. Элбэх чаастаах, уопуттаах учууталлар 120-чэ тыhыынчаны билигин холкутук аахсаллар. Мииринэй оройуонугар 200 тыhыынча солк. хамнаhы аахсар педагогтар бааллар. Муниципалитет учууталларга дэлэйдик бириэмийэ биэрэр. Туйгун yлэлээх оскуолаларга – 100 тыhыынча, педагогтарга – 30, 40-50 тыhыынча бириэмийэлэр сыл аайы бэриллэллэр.
Таас-Yрэххэ ниэп хостуу
Yлэ киинигэр, аны, «Таасюряхнефтегаздобыча» тэрилтэ дэлэй бакаансыйалары киллэрэр буолла. Электромонтердар, эпээрээтэрдэр, буровиктар, силиэсэрдэр ирдэнэллэр. Биллэн турар, субу тиийээччилэргэ, идэтийии(«квалификация), ыстаас кэмэ суох диэн кыра хамнаhы биэрэ сатыахтара. Быраапкын сатаан туруорсуоххун наада. 35 тыhыынчаны эрэ биэрэр буоллахтарына, оннук кыра харчыга, туох эрэйигэр, ниэп холохойугар биhиллэ барыаххыный?!
Хамнаска хаалан иhээччилэр
Саамай кыра хамнаhы федеральнай буоста курьердара 18 тыhыынча солк. аахсаллар. Тэрилтэлэр, олорор дьиэлэр аттыларын сиппийэр оробуочайдар 18-32 тыhыынча солк хамнастаахтар. Почтальоннар хамнастарын быйыл «yрдэппиттэрэ». Иэмэн-туоман - 25 тыhыынча. Бу, биллэн турар, кыра. Мииринэйгэ, бэл, yлэтэ суох босуобуйатын харчыта - 8 тыhыынча 500 солкуобай.
Хамнастаах yлэ булар уустугурда
Эдэр дьон промышленноска эрэ yлэлээтэхтэринэ, эппиэттиир yбy-харчыны мунньар кыахтаахтар. Урут суруйбутум курдук, Саха сиригэр, туох да баhаам yлyгэр, буолар буолбат идэлээхтэри «yyннэрбиттэрэ», туох да бородууксуйаны тосхоппот дьоннор тахсан кэллилэр.
Мииринэй - промышленность идэлэрин баhылааhын аартыга. Хамнастаныаххын туоххаhыйар буоллаххына, тэхиньиичэскэй идэлээх буолуу ирдэнэр.
Станислав Алексеев. Мииринэй куорат.
«Сколько зарабатывает.ру» уонна «Навигатор образования» саайтартан, Слава Степанов-Gelio», ааптар архыыбыттан хаартыскалар.
